Overview
Tinalakay sa leksyong ito ang unang at ikalawang yugto ng imperialismong kanluranin, mga uri nito, dahilan ng paglawak, at ang epekto sa Timog-Silangang Asya.
Mga Uri ng Imperialismo
- Ang imperialismo ay mula sa Latin na “imperium” na ibig sabihin ay command o pamumuno.
- Uri ng imperialismo: Protektorado, Concession, Economic Imperialism, Kolonyalismo, Spheres of Influence.
- Protektorado: bansa ay may sariling pamumuno pero kontrolado ng makapangyarihang bansa.
- Concession: pagbibigay pahintulot sa dayuhan na gamitin ang likas na yaman ng isang bansa para sa sariling interes.
- Economic imperialism: kontrol sa ekonomiya at politika ng mahinang bansa.
- Kolonyalismo: tuwirang pananakop at pagtatatag ng sariling pamayanan.
- Spheres of Influence: eksklusibong karapatan ng dayuhan sa tiyak na bahagi ng bansa.
Mga Salik sa Paglawak ng Imperialismo
- Krusada, paglalakbay ni Marco Polo, Renaissance, pagbagsak ng Konstantinopol, at mercantilismo ang nagbunsod sa mga Europeans na magtungo sa Asia.
- Mercantilismo: patakarang ekonomiya na nakatuon sa pag-iipon ng ginto at tanso.
- Renaissance: muling pagkamulat sa sining at agham ng Greece at Rome.
Mahahalagang Manlalakbay at Pangyayari
- Bartolomeu Dias: unang umikot sa dulo ng Africa (Cape of Good Hope).
- Vasco da Gama: unang nakarating sa India mula Europe.
- Christopher Columbus: nakadiskubre ng Amerika.
- Amerigo Vespucci: pinagmulan ng pangalan ng Amerika.
- Ferdinand Magellan: unang nakarating sa Pilipinas sa ngalan ng Espanya.
- Pope Alexander VI: nagtakda ng Line of Demarcation sa pagitan ng Spain at Portugal (Kasunduan sa Tordesillas).
Unang at Ikalawang Yugto ng Imperialismo
- Unang yugto (15th–17th siglo): Age of Discovery, simula ng kolonisasyon sa Asya, Amerika, at Africa.
- Ikalawang yugto (late 19th siglo – WWI): High Imperialism, paligsahan sa pag-angkin ng lupain.
- Mga dahilan sa ikalawang yugto: Nasionalismo, Revolusyong Industriyal, Social Darwinism, White Man’s Burden, Manifest Destiny.
Epekto ng Imperialismo sa Timog-Silangang Asya
- Mabuting epekto: edukasyon, imprastraktura, modernisasyon ng agrikultura.
- Hindi mabuting epekto: pangaabuso, pagkakamkam ng yaman, pagbabago ng kultura, pagkakahati ng teritoryo.
Thailand: Ang Malayang Bansa
- Naiwasan ng Thailand ang kolonisasyon dahil sa pagiging buffer zone at reporma ni Haring Chulalongkorn.
- Modernisasyon, malakas na hukbo, konsentrasyon ng kapangyarihan, at pagpapalakas ng nasyonalismo at kultura ay susi sa kalayaan ng Thailand.
Key Terms & Definitions
- Imperialismo — Dominasyon ng isang makapangyarihang bansa sa mahinang bansa sa politika, ekonomiya, at kultura.
- Kolonyalismo — Tuwirang pananakop at pamumuno ng dayuhan sa sinakop na bansa.
- Mercantilismo — Pagpapayaman sa bansa sa pamamagitan ng pag-iipon ng mahalagang metal.
- Renaissance — Panahon ng muling pagsilang ng kulturang klasikal.
- Protektorado — Bansang may sariling pamahalaan pero kontrolado ng dayuhan.
- Buffer zone — Teritoryong namamagitan sa dalawang magkaalitang bansa.
Action Items / Next Steps
- Suriin: Ano ang naging epekto ng reporma ni Haring Chulalongkorn sa kalayaan ng Thailand?
- Basahin muli ang pagkakaiba ng unang at ikalawang yugto ng imperialismo.
- Gawin ang paghahambing ng epekto ng kolonyalismo sa Pilipinas at ibang bansa sa Asia.