Prawa człowieka oraz ich ochrona w Polsce i na świecie

Wprowadzenie

• Temat trudny i obszerny.
• Prawa człowieka po raz pierwszy w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 roku.
• Prawa człowieka mają różne cechy oraz podziały.

Cechy praw człowieka

• Powszechne: przysługują wszystkim ludziom bez względu na rasę, płeć, wyznanie, pochodzenie czy narodowość.
• Przyrodzone: przysługują od momentu narodzin.
• Niezbywalne: nie można się ich zrzec.
• Nienaruszalne: mogą być ograniczone tylko w wyjątkowych sytuacjach.
• Niepodzielne i współzależne: prawa są integralną całością.

Generacje praw człowieka

Pierwsza generacja

• Prawa osobiste i obywatelskie (polityczne).
• Przykłady: prawo do życia, wolność słowa, prawo do obywatelstwa, prawo wyborcze, prawo do pokojowych zgromadzeń.

Druga generacja

• Prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.
• Przykłady: prawo do pracy, opieki zdrowotnej, nauki, korzystania z dóbr kultury.

Trzecia generacja

• Prawa solidarnościowe (kolektywne).
• Przykłady: prawo do demokracji, pomocy humanitarnej, życia w czystym środowisku.

Historia idei praw człowieka

• Starożytność: Arystoteles - prawo powinno pochodzić z natury.
• Średniowiecze: św. Tomasz z Akwinu - sprawiedliwość prawna i wojna sprawiedliwa.
• 1215: Wielka Karta Swobód w Anglii - ograniczenia podatków i nietykalność osobista.
• XVI wiek: Tolerancja religijna w Polsce; Konfederacja Warszawska (1573).
• XVII wiek: HBAS Corpus Act (1679) oraz Bill of Rights (1689) w Anglii.
• Oświecenie: Filozofowie tacy jak Locke, Montesquieu, Rousseau o prawach człowieka.
• XVIII wiek: Deklaracje Niepodległości (1776) i Praw Człowieka i Obywatela (1789).

Prawa człowieka w XX wieku

• Po II wojnie światowej: powstanie ONZ; powszechna deklaracja praw człowieka (1948).
• Rada Praw Człowieka i inne organy ochrony praw człowieka: UNHCR, Międzynarodowy Trybunał Karny.
• Rada Europy i Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka (1950).

Prawa człowieka w Polsce

• Konstytucja z 1997 roku: drugi rozdział dotyczący praw człowieka.
• Zasady: nienaruszalność i poszanowanie godności człowieka, równość wobec prawa, zakaz dyskryminacji.
• Środki ochrony: prawo do sądu, prawo do wynagrodzenia za szkody.

Ograniczenia praw

• Artykuł 31 Konstytucji: ograniczenia tylko w ustawie, dla bezpieczeństwa publicznego itp.
• Niedopuszczalne ograniczenia: z powodu rasy, płci, języka, wyznania, pochodzenia.

Podsumowanie

• Temat praw człowieka jest kluczowy i złożony.
• Ochrona praw człowieka w Polsce i na świecie wymaga ciągłej uwagi oraz aktywności.