İnce Motor Bağırsak Hastalıkları: Crohn Hastalığı ve Ülseratif Kolit

Giriş

• İnflamatuvar bağırsak hastalıkları: Kronik veya tekrarlayan immün sistem aktivasyonu ve inflamasyon.
• İki ana form: Crohn hastalığı ve ülseratif kolit (İBY).
• Mikroskobik kolitler: Prokolajenöz kolit, lenfositoz kolit, ince tahminî kolit.

Crohn Hastalığı

Tanım ve Karakteristik Özellikler

• Ağızdan anüse kadar tüm gastrointestinal sistemi tutar.
• En çok ince bağırsak ve proksimal kolon tutulumu görülür.
• İlk tanımlama: 1761, daha ayrıntılı: 1932 (terminal ileitis).

Epidemiyoloji

• Yüksek risk: Yahudiler, beyaz ırk, yüksek sosyoekonomik düzey.
• Yaş dağılımı: En yüksek insidans 15-30 ve 50-80 yaş.
• Genetik yatkınlık: Kardeşlerin %10-20'si Crohn hastası olabilir.
• İnsidans: 2-13/100,000 kişi.
• Cinsiyet: Kadın ve erkeklerde eşit, ancak yetişkin yaştaki kadınlarda daha yaygın.

Patogenez ve Çevresel Faktörler

• Tam bilinmemekte: Multifaktöriyel.
• Çevresel faktörler: Sigara, diyet, hijyen, oral kontraseptifler, antibiyotikler, anne sütü.
• Genetik faktörler: 16. kromozomda bulunan NOD2 gen mutasyonu.
• Bağırsak mikrobiyomu: Disbiyozis ve kommensal bakteriler azalır.

Klinik Belirtiler

• Ana semptomlar: Yorgunluk, karın ağrısı, ishal (kanlı veya kansız), kilo kaybı, ateş.
• Ekstraintestinal belirtiler: Artrit, cilt bulguları (eritema nodozum, pyoderma gangrenozum), karaciğer (steatoz), göz (üveit), hematolojik bulgular.
• Fizik muayene: Lokalize hassasiyet, rektal muayene bulguları.

Tanı ve Ayırıcı Tanı

• Tanı araçları: Anamnez, fizik muayene, laboratuvar testleri (tam kan sayımı, biyokimyasal testler), endoskopi, radyoloji (BT, MR).
• Ayırıcı tanılar: Yersinia enfeksiyonu, Behçet hastalığı, tüberküloz, lenfoma.

Tedavi

• Konvansiyonel: Mesalazin, kortikosteroidler, immünmodülatörler (metotreksat, azathioprin).
• Biyolojik: Anti-TNF ajanlar.
• Hedefe Yönelik: IL-12/23 inhibitörleri, integrin antagonistleri, Janus kinaz inhibitörleri.
• Cerrahi: Striktür, apse, fistül, perforasyon gibi komplikasyonlarda.

Ülseratif Kolit

Tanım ve Karakteristik Özellikler

• Tanım: Kalın bağırsağın mukozasında inflamasyon ve ülserasyon.
• İlk tanımlama: 1859'da Wilks, 1909'da Crohn.

Epidemiyoloji

• Yüksek risk: Yahudiler, beyaz ırk, yüksek sosyoekonomik düzey.
• Yaş dağılımı: En yüksek insidans 15-35 ve 50-80 yaş.
• Cinsiyet: Kadın ve erkeklerde eşit.
• Sigara: Riski arttırmaz, hatta azaltabilir.
• Sağlıklı segmentlerle kesintili: Sağlıklı ve hastalıklı alanlar bir arada.

Patogenez ve Genetik Faktörler

• Tam bilinmemekte: Multifaktöriyel.
• Genetik yatkınlık: Daha az belirgin Crohn'a göre.
• Çevresel faktörler ve mikrobiom: Çeşitli çevresel faktörler ve bağırsak mikrobiyal değişiklikleri.

Klinik Belirtiler

• Ana semptomlar: Rektal kanama, kanlı mukuslu dışkılama, ishal, tenezm, karın ağrısı.
• Ekstraintestinal belirtiler: Artrit, cilt bulguları (eritema nodozum, pyoderma gangrenozum), karaciğer, göz.
• Fizik muayene: Rektal tuşe, karında hassasiyet.

Tanı ve Ayırıcı Tanı

• Tanı araçları: Anamnez, fizik muayene, laboratuvar testleri (kan sayımı, biyokimya, enstrumantasyon, CRP), endoskopi, radyoloji (direk grafi, BT, MR).
• Ayırıcı tanılar: Enfeksiyonlar (Shigella, Campylobacter), divertikülit, ischemik kolit, Behçet hastalığı, Crohn hastalığı.

Tedavi

• Konvansiyonel: Aminosalisilatlar (mesalazin), kortikosteroidler, immünmodülatörler (azathioprin, 6-mercaptopurine).
• Biyolojik: Anti-TNF ajanlar.
• Hedefe Yönelik: IL-12/23 inhibitörleri, integrin antagonistleri, Janus kinaz inhibitörleri.
• Cerrahi: Toksik megakolon, disfaji, kolorektal kanser gibi durumlarda.

Komplikasyonlar

• Akut: Masif kanama, toksik megakolon, perforasyon.
• Kronik: Striktür, kolorektal kanser.
• Ekstraintestinal: Primer sklerozan kolanjit, artrit, cilt ve göz bulguları.

Sonuç

• Hedef tedaviler: Hastalığın natural seyrini anlamak, semptom kontrolü, yaşam kalitesini yükseltmek.
• Sıklıkla tekrar eden hastalıklar: Crohn ve ülseratif kolit.
• İlaç ve cerrahi tedaviler: Hastalığa ve semptomlara göre bireyselleştirilmiş tedavi yaklaşımları.