ก่อนที่ประเทศไทยจะมี 77 จังหวัดมีเมืองหลวงเป็นกรุงเทพมหานครและอยู่ในยุคกรุงรัฐนกษิณฑ์อย่างทุกวันนี้ดินแดนรูปขวานเคยมีอาณาจักรเก่าแก่ปกครองมาแล้วมากมายไว้ หลายยุคหลายสมัยทั้งรัฐอิสระปกครองดินแดนบางส่วนของประเทศไทยในปัจจุบันหรือเป็นส่วนหนึ่งของอนาจักรอันยิ่งใหญ่เชื่อมต่อกับประเทศเพื่อนบ้านวันนี้อับดุลไทยทูปขอชวนเพื่อนๆมาทบทวนวิชาประวัติศาสตร์กับ 11 อนาจักรโบราณบนแผ่นดินไทยโดยจะขอไล่เรียนกันไปตามหลายภาคนะครับ อาณาจักรเก่าแก่ที่สุดในภาคเหนือของประเทศไทยเจริญรุ่งเรืองในช่วงพุทธศัตรวรรษที่ 12-19มีศูนย์กลางอยู่ที่อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงรายในปัจจุบันก่อร่างสร้างอาณาจักรโดยพระเจ้าสิงหานวัฒน์ที่อพยพผู้คนลงมาจากมณฑลยุนาลทางตอนใต้ของประเทศจีนและมีพญานาคมาช่วยสร้างเมืองบริเวณรุ่มแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงจึงเรียกชื่อว่า เวียงโยนกนากพันธุ์ มีกษัตริย์ปกครองต่อเนื่องยาวนานกว่า 45 พระองค์โยนกเฉียงแสนถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรขอมในเวลาต่อมาก่อนที่จะกรอบกู้เอกราชกลับมาได้ สร้างเมืองใหม่ที่เวียงชัยปาการแต่สุดท้ายเหมืองยุบตัวกลายเป็นน้องน้ำโดยมีเรื่องเล่าต่อกันมาว่าเกิดจากการที่ชาวบ้านจับปลาไหลเพือกได้ แล้วนำไปถวายกษัตริย์ที่โปรดให้ทำเป็นอาหารแปลงปั่นกันทั่วทั้งเมืองจึงได้เกิดอาเภทขึ้นจนถึงขั้นบ้านเมืองล่มสลาย2. อาณาจักรฮริพุนชัยมีศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดลำพูนเป็นอาณาจักรสำคัญในภาคเหนือที่มีอายุกว่า 600 ปีมีขสัตว์ปกครองรวม 29 พระองค์รุ่งเรืองอยู่ในห้วงเวลาใกล้เคียงกับโยนกเชียงแสน เกาะต่างขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 13 โดยฤษีวาสุเทพฯแต่ผู้ที่ทำให้อาณาจักรเป็นที่รู้จักในวงกว้างก็คือ พระนางจามเทวีซึ่งเป็นพระธิดาของกษัตริย์ขอมจากเมืองละโวพระนางได้เกาะสร้างบ้านเมือง ทำนุกบำรุงศาสนาและศิลปะวัฒนธรรมทั้งที่ฮริพุนชัยและเขลางนครลำปางโดยสิ่งที่ยังคงหลงเหลือความยิ่งใหญ่มาจวบจนถึงปัจจุบันคือประธาตุฮริพุนชัย โบราณสถานศักดิ์สิทธิ์ คู่บ้านคู่เมือง3. อาณาจักรล้านนาพญามังรายกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดและอุ่งหนึ่งในอาณาจักรภาคเหนือได้รวบรวมอาณาจักรใหญ่น้อยในภาคเหนือเข้าไว้ด้วยกันซึ่งรวมถึงโยนกเชียงแสนหาริพุนชัย เขลางนครลำปางก่อตั้งอาณาจักรล้านนา เนราพุทธศักราช 1839มีศูนย์กลางอยู่ที่ นกพบุรีศรีนคร พิงเชียงใหม่ โดยพญามังราย พ่อขุนรามคำแหงมหาราชแห่งอาณาจักรสุโคไทยและพ่อขุนงามเมืองแห่งเมืองพยาว เป็นพระสหายร่วมน้ำสาบานปฏิญาณว่าทั้งสามเมืองจะเป็นมิตรที่ดีต่อกัน ไม่รุกรานกันอาณาจักรลานนารุ่งเรืองในพื้นที่ภ��คเหนือยังยาวนานตั้งแต่พุษฎวัตรที่ 19 ถึง 25 มีศิลปะวัฒนธรรมอันเป็นเอกลักษณ์มีภาษาเป็นของตัวเองเจริญรุ่งเรืองอย่างยาวนาน ก่อนจะตกเป็นเมืองขึ้นของพม่าและกรุงศรีอายุทยาในเวลาต่อมาซึ่งล้านนายังคงสถานะเป็นเมืองประเทศราชมาโดยตลอดจบจนกระทั่งกรุงลัตนโกศินได้จัดระบบการปกครองเสม่ายซึ่งถือเป็นการสิ้นสุดของอาณาจักรล้านนา4.
อาณาจักรโคตรบูลตั้งอยู่ริมสองฝั่งแม่น้ำโขง บริเวณภาคอีสานตอนเหนือของไทยต่อเนื่องไปยัง ส.ป.ลาว มีศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดนครพนม และมรุกคณครหรือท่าแขกของสวปปลาวในปัจจุบันเป็นอาณาจักรที่ดำรงอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 11-15สิ่งก่อสร้างสำคัญที่บ่งบอกถึงการมีอยู่ของอาณาจักรคือพระธาตุพนมเจดีที่เก่าแก่ที่สุดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่มีรูปแบบศิลปะวัฒนธรรมเฉพาะตัวภายในบรรจุพระอุรังคธาตุหรือพระบรมสาหรีริกธาตุส่วนของหน้าอกของพระพุทธเจ้า และมีตำนานเก่าแก่ที่สะท้อนให้เห็นถึงความผูกพันกับพุทธศาสนาที่เล่าสืบต่อกันมา5. อาณาจักรอีสานปุระอาณาเขตอยู่ในภาคอีสานตอนล่างของไทยในปัจจุบันคือจังหวัดนครราชสีมา บุธีรัม สุริน สีสัตเกต รวมถึงประเทศกรรมคุชาในปัจจุบันจะเรือนรุ่งเรืองอยู่ในช่วงเวลา ใกล้เคียงกับอาณาจักรโฆษธบูรณ์ ทางภาคอิสรรค์ตอนบนอาณาจักรอิสรปุระมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า อาณาจักรเจละหรืออาณาจักรขอมอันยิ่งใหญ่ ศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดกำโปงธมในประเทศกัมพุชามีความก้าวหน้าทางศิลปวิทยาการในด้านต่าง ๆดังจะเห็นได้จากปราสาทหินและพระปรางจำนวนมากในเมืองต่าง ๆรวมถึงปราสาทพนมรุงและปราสาทหินพิมายในประเทศไทย 4. อาณาจักรฟูนันอาณาจักรโบราณในช่วงพฤษฎวัตรที่ 7-10ชุมชนยุคแรกของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีอาณาเขตกว้างใหญ่ภายศาลกินพื้นที่ตั้งแต่ภาคกลางของไทยรุ่มแม่น้ำเจ้าพญาและบางส่วนของภาคอีสานไปจนถึงตอนล่างของรุ่มแม่น้ำโขง ซึ่งรวมถึงประเทศกัมพูชาและเวียดนามเนื่องจากเป็นอาณาจักรเก่าแก่ หลักฐานทางประวัติศาสตร์จึงยังไม่มีความชัดเจนเท่าไหร่นัก มีเพียงบันทึกของนักประวัติศาสตร์จีนถึงการค้าขายกับดินแดนในแถบนี้ที่มีชื่อว่าฟูนานมีข้อมูลเรื่องการอาศัยอยู่ร่วมกันของผู้คน ทำการเกษตร มีระบบชนประทานและมีการใช้เหลียนที่ทำจากโลหะเป็นสื่อกลางอย่างไรก็ตามการถือกำเนิดของอาณาจักรอิสันพุระของขอมทำให้อาณาจักรฟูนันล่มสลายลงในที่สุด7. อาณาจักรธวราวดี อาณาจักรเก่าแก่ในรุ่มแม่น้ำเจ้าพญาในพื้นที่ตอนกลางของประเทศไทยศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดนครปฐมในปัจจุบันมีหลักฐานทางประวัติศาสตร์อันชัดเจนถึงความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาทั้งองค์พระปฐมเจดี ตลอดจนพระพุทธรูปศิลาขนาดใหญ่นั่งห้อยพระบาท ปางปฐมเทศนา และบรรวัลวัตถุอีกหลายชิ้นที่พบในวัดพระเมรุอนาจักรธวรรณวดีจะเริ่มรุ่งเรืองในช่วงพุทธศตวรรดิที่ 11-16 มีการใช้ตัวอักษรในการจดบันทึกและมีหลักฐานของพระชาวจีนเรียกดินแดนแถบนี้ว่า โทโลโปติ8. อาณาจักรละโวเป็นศูนย์กลางชุมชนและเศรษฐกิจที่สำคัญในห้วงเวลาคาบเกี่ยวกับอาณาจักรธวรรวดีคือในช่วงพุทธศตวรรษที่ 12-18มีแม่น้ำสำคัญ 3 สายไหลผ่านคือ เจ้าประยา ป่าศักดิ์ และ ลบบุรีเป็นทำเลที่เหมาะสม ทั้งสำหรับทำการเกษตรและติดต่อค้าขายพระปางสามยอดที่อยู่ใจกลางเมืองลบบุรีในปัจจุบันเป็นหลักฐานสำคัญที่บ่งบอกถึงอิทธิพลขอมในอาณาจักรนี้แม้ว่าผู้คนส่วนใหญ่จะเป็นชาวมอนและนับถือศาสนพุธเป็นหลักก็ตาม9.
อาณาจักรตามพรลิงค์ ชุมชนชายฝั่งทะเลภาคใต้ของประเทศไทย เป็นเมืองท่าค้าขายกับชาวจีนและอินเดีย ศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดนครศรีธรรมราชเจอเดินรุ่งเรืองในช่วงพุทธศตะวัตรที่ 13-18ศาสนาสถานที่สำคัญของอาณาจักรนี้คือพระบรมธาตุเจดีย์แห่งวัดมหาธาตุสัญลักษณ์ของการเผยแผ่พระพุทธศาสนาลัทธิหลังกาวงศ์จากศรีหลังกา เข้ามาในประเทศไทยเป็นที่แรกก่อนจะแพร่หลายไปยังอาณาจักรอื่นๆต่อไป10. อาณาจักรศรีวิชัย อาณาจักร ที่กินพื้นที่ตั้งแต่อำเภอชายา จังหวัดสุราธานีหรือภาคใต้ของประเทศไทยทั้งหมดครอบครุมและมะลายู ไปจนถึงเกาะชาวาในอินโดนีเซียมีศูนย์กลางที่เมืองปาเลมบัง บนเกาะสุมาตราของอินโดนีเซียรุ่งเรืองอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 13-19หลักฐานสําคัญที่พบในประเทศไทยก็คือ พระบรมทาชายาและเทวรูปพระพฤติศัตริย์ อวโลกิเตสวน ครึ่งท่อนบนอันงดงาม ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑ์ทศาสตร์แห่งชาติพระนครนอกจากนี้ในพื้นที่ภาคใต้ของประเทศไทยยังมีอาณาจักรรมกาสุกะ บริเวณอำเภยรัง จังหวัดปัตตานีของไทยซึ่งเป็นอาณาจักรโบราณที่รุ่งเรืองในพุทธสัตวัสดิ์ที่ 7-14ก่อนที่จะถูกอาณาจักรสีวิชัยเข้าครอบครอง โปรดติดตามตอนต่อไป